“Voilà l’été” τραγουδούσαν, περίπου τριάντα χρόνια πριν, οι Négresses Vertes (τους θυμάται κανείς;) με μπροστάρη, τότε ακόμα, τον Helno, αυτόν τον «τρελούτσικο» Γάλλο αλήτη με το ευαίσθητο βλέμμα πίσω απ’ τη θολούρα. Το τραγούδι αυτό το ανακαλώ στη μνήμη μου κάθε χρόνο, στις αρχές του καλοκαιριού (λόγω τίτλου και κλίματος ευφορίας), αλλά μοιραία δεν μπορώ να μη θυμάμαι και τον frontman τους, που έφυγε τόσο νωρίς, τόσο νέος.

Τι γίνεται όμως στην άλλη όχθη; Στα φαινομενικά ηλιόλουστα τραγούδια; Οι καημένες οι «Πράσινες Νέγρες», συγκρότημα δυόμισι δίσκων, έσβησαν σιγά σιγά μετά την απρόσμενη «φυγή» του τραγουδιστή τους. Το πάρτι έχασε την ψυχή του. Οι περισσότεροι εδώ στην Ελλάδα τους ξέρουν περιέργως από ένα απ’ τα τελευταία τους, το πιο μελαγχολικό–σκιερό χιτ τους, το «Face à la mer». Ίσως το μοναδικό τραγούδι τους που έχει ως θέμα κάτι κοινώς αποδεκτά θλιβερό: ένα νεκροταφείο απέναντι απ’ τη θάλασσα. Λέτε να προαισθάνονταν κάτι;

Γάλλοι αυτοί — γαλλο-ισπανο-τσιγγάνοι για την ακρίβεια — νεοεμιγκρέδες του τέλους του 20ού αιώνα, έκαναν εκ πρώτης όψεως χαρούμενη μουσική, χωρίς αράχνες και δάση του βορρά. Οι ιστορίες τους διαποτίζονται από τη χαρά της (άγριας) ζωής, τον ήλιο, το κρασί, τη θάλασσα (έστω και ως ανέφικτους παράδεισους, ως πόθους μέσα από ένα υγρό παρισινό υπόγειο).

Τι γύρευε λοιπόν ο Helno με τον θάνατο; Ποιο ήταν το σκοτεινό μυστικό του; Τι κρύβεται πίσω από τη διονυσιακή φιέστα; Είναι αλήθεια ότι στις αρχές του ’90 όλα έγιναν χυλός κάτω απ’ την ισοπεδωτική ταμπέλα του «έθνικ»: λίγο ακορντεόν, λίγο τουμπελέκι, λίγα βαλκανικά–bergovic–πνευστά, λίγος ανατολίτικος αισθησιασμός, λίγο κέλτικες μελωδίες και καθαρίσαμε.

Δεν είναι έτσι όμως. Αφαιρέστε το κάλυμμα, προσεκτικά.

Εγώ, δεκαεφτάρης εκείνο το Δεκεμβριάτικο βράδυ του ’92 στο Ρόδον, δεν είδα «κάτι σαν τον Maraveyas Ilegal». Είδα μουσικούς πάσχοντες: ιδρώνανε, υπέφεραν, παραπατούσαν και πάλι σηκώνονταν και έπαιζαν. Και στη μέση ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Helno Rota, που γλένταγε και τραγούδαγε τη ζωή σαν να μην υπήρχε αύριο, για να διώξει μακριά το σκοτάδι του.

Κι αυτό είναι που τον συνδέει με τους πιο «μοιραίους» περφόρμερ της παλιάς, καταραμένης Ευρώπης: από τον Brel και την Piaf έως τον Shane McGowan, το αλκοολικό «αδερφάκι» του από την Ιρλανδία. Τραγουδούσαν το φως για να διώξουν τον θάνατο. Πολλοί από αυτούς γλίτωσαν, έγιναν σταρ πρώτου μεγέθους· άλλοι «ευνουχίστηκαν» καλλιτεχνικά· κι άλλοι πλήρωσαν με σκοτάδι το φως που διακαώς επιθυμούσαν.

Ο Helno ανήκει στους τελευταίους.